Powtórka z rzymskich liczb

2 lipca 2013

Powtórka z rzymskich liczb

fot.homolaicus.com

Zwiedzając włoskie zabytki trudno nie natknąć się na numery i daty zapisane przy pomocy liczb Starożytnych Rzymian. Zresztą do dziś stosowanie systemu rzymskiego jest nadal bardzo rozpowszechnione we Włoszech (chociażby w nazwach ulic), tym bardziej, że cyfry arabskie przyjęły się tu stosunkowo późno, bo dopiero w XVw.

fot.agoradeltriona.it

fot.castelflora.it

Starożytni Rzymianie zapisywali liczby przy pomocy liter:

I = 1

V = 5

X = 10

L= 50

C = 100

D = 500

M = 1000

Pozostałe liczby otrzymywano sumując (zapisane po prawej stronie) lub odejmując (zapisane po lewej stronie) podane wartości.

Litery można było powtarzać zwykle do trzech razy, rzadziej do czterech, np.
III = 3,
CC = 200,
MMM = 3000,
ale już cyfrę 4 oznaczano jako 5-1, a więc I stawiano przed V czyli IV, podobnie: XL = 40 (50-10)

Tak więc wartości zapisane po prawej stronie litery wskazującej wyższą wartość trzeba zsumować, np.:
VII = 7 (5+2)
XI = 11 (10+1)
DX = 510 (500+10)
MCCC =1300 (1000+100+100+100)

a wartości leżące po lewej stronie litery wskazującej wyższą wartość należy odjąć, np.:
IX = 9 (10-1)
XC = 90 (100-10)
CD = 400 (500-100)
CM = 900 (1000-100)

Pamiętajmy, że Rzymianie nie używali cyfry 0, co najwyżej stosowali literę S oznaczającą semis, czyli "pół".
Oczywiście, istnieje jeszcze kilka innych, nieco bardziej skomplikowanych rzymskich "sposobów" na pomnażanie cyfr i zapisywanie znacznie większych wartości.

Przy datach niekiedy można spotkać typowe wyrażenia, typu:
ante Christum natum lub avanti Cristo - przed narodzeniem Chrystusa; p.n.e.
post Christum natum lub dopo Cristo - po narodzeniu Chrystusa; n.e.
A.D. lub Anno Domini lub nell'anno del Signore - roku Pańskiego; n. e.

Odgadnijcie liczby na poniższych fotografiach: