Pałac polskiego hrabiego w Toskanii

Ruiny pałacu hrabiego Zygmunta Grzymały Bośniackiego, do dziś powszechnie nazywanego tu Villa del Polacco („pałac Polaka), znajdują się w zachodniej Toskanii, w malowniczej miejscowości Asciano – San Giuliano Terme (Piza). 

To tu, na rozległym Monte Pisano, hrabia zakupił teren na bajkowym wzgórzu zwanym lokalnie Monte delle Fate („wzgórze wróżek”), gdzie postanowił osiedlić się na stałe, stawiając elegancki pałac Villa Belvedere.

Niezwykle malownicza okolica i zapierające dech w piersiach widoki na toskańskie pola tak bardzo urzekły polskiego hrabiego, że powiedział ponoć z zachwytem: "vorrei andà lassù da Bugnaske, la sì che c’è la pace" („chciałbym pójść tam na górę, na Bugnaske, tam to jest dopiero spokój”).

Pałac, którego budowę ukończono w 1881r., liczył 12 pokoi rozmieszczonych na dwóch piętrach i pomieszczeniach częściowo podziemnych, chociaż te ostatnie przeznaczone były raczej na przechowywanie cennych kolekcji i zbiorów muzealnych hrabiego. Do posiadłości doprowadzono drogę do doliny Asciano i do San Giuliano Terme. Pałac otaczał piękny ogród, bogaty niegdyś w rzadkie gatunki roślin i drzewa owocowe.

Hrabia Zygmunt Grzymała Bośniacki, we Włoszech pamiętany raczej  jako conte i Cavalière Sigismondo de Bosniaski (dla ułatwienia włoskiej wymowy ze zmianą fonetyczną „c” na „s”), a przez okolicznych mieszkańców znany nawet jako "il Bugnaschi” , urodził się w Krośnie w 1837r., ale od 1873r. spędził swoje życie już we Włoszech.

De Bośniacki ożenił się z Elizą (Elżbietą), z domu Rulikowską pochodzącą z okolic Kijowa, znaną wówczas literatką, poetką, dramatopisarką  i publicystką, piszącą pod pseudonimem Julian Moers z Poradowa.

Do Włoch wyjechali ponoć z przyczyn zdrowotnych, chociaż niektóre źródła podają, że również z przyczyn politycznych, po powstaniu styczniowym.

De Bośniacki był cenionym lekarzem, przyrodnikiem, paleontologiem, prawie wszechstronnym naukowcem, ale i człowiekiem kultury w szerokim tego słowa znaczeniu. Utrzymywał żywe kontakty z wieloma uczelniami, min. Uniwersytetem Jagiellońskim i Akademią Umiejętności w Krakowie, Università di Pisa, uniwersytetem bolońskim, był jednym z członków-założycieli Società Geologica Italiana, członkiem Società Toscana di Scienze Naturali. 

Dzięki rozległym kontaktom w środowiskach naukowych w pałacu częstymi gośćmi byli przyrodnicy, artyści, ale i popowstaniowi emigranci polscy, min., bardzo zaprzyjaźniony z Elżbietą Bośniacką, Teofil Aleksander Lenartowicz, polski etnograf, rzeźbiarz, poeta, i konspirator.

Elżbieta Bośniacka zmarła w 1904r. , a Zygmunt Grzymała Bośniacki w 1921r., pochowany na obrzeżach Pizy, u boku żony.

Zabytkowy monumentalny grób i kaplica Bośniackich ozdobiony freskami Matki Boskiej Częstochowskiej oraz herbami Polski i Litwy (świadczące o bardzo patriotycznej postawie i głębokim przywiązaniu do kraju), jak również popiersiem Elżbiety Bośniackiej autorstwa Tienartowicza, znajdują się na cmentarzu Camposanto Suburbano Pisano.

Znaczna część dorobku polskiego naukowca, jak i cenne kolekcje paleontologiczne są obecnie przechowywane w Centro Interdipartimentale Museo di Storia Naturale i w bibliotece Instytutu Nauk Geologicznych - Università di Pisa.

I choć z pięknej posiadłości pałacu De Bośniacki pozostał już tylko smutny szkielet... to jednak, wspomnienie o tym wybitnym polskim naukowcu wciąż jest bardzo żywe wśród okolicznych mieszkańców.

Pozwalam sobie przytoczyć tu fragment wpisu z bloga jednego z przedstawicieli młodego pokolenia: Zygmunt Grzymala Bosniascki è per me (e per tante persone del mio paese) un personaggio quasi mitico /…/ – “Zygmunt Grzymala Bosniascki jest dla mnie (i dla wielu osób z mojej miejscowości) postacią prawie mityczną /.../”-  /…/Per la sua passione per la Natura e per la sua Elisabetta costruì questa villa, detta il Belvedere, meta delle mie scorribande in cerca di pace e silenzio…(dopo la morte del conte la casa non è più stata abitata, ed è rimasta in balia di se stessa, della sua decandenza… eppure, se si osserva bene, sembra che il parco e il giardino siano ancora curati da romantiche mani umane… - “dla swojej pasji do przyrody i dla swojej Elżbiety wybudował ten pałac, zwany Belwederem, cel moich wypraw w poszukiwaniu  ciszy i spokoju… (po śmierci hrabiego dom nie był już zamieszkany, i pozostał na łasce własnej dekadencji ... a jednak, jeśli przyjrzeć się bliżej, wydaje się, że o park i ogród nadal dbają romantyczne ręce człowieka...”

(Źródła  min.: Narębski Wojciech -"Życie i działalność naukowa Zygmunta Bośniackiego w Polsce i we Włoszech” - Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 36/4, 57-64 1991r.; serenamadhouse.style.it; www.delcampe.net)

 

Zobacz też: We włoskiej rezydencji polskiego bankiera
                  Rezydencja księcia Lubomirskiego w Ligurii
                  Polska hrabina-dobrodziejka z Bergamo